بیماری ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس (MS) نوعی بیماری است که بر سیستم عصبی مرکزی (CNS) که شامل مغز و نخاع است، تأثیر می‌گذارد. در بیماری ام اس، سیستم ایمنی به اشتباه به لایه محافظ میلین که رشته‌های عصبی را می‌پوشاند حمله می‌کند و باعث التهاب، آسیب و بافت اسکار میشود. در این مطلب از سلامت باشیم توضیح خواهیم داد که بیماری ام اس چیست، چه علائمی دارد، عوارض این بیماری کدام‌ها هستند و گزینه‌های درمانی این بیماری و راه‌های پیشگیری از آن چیست.
بیماری ام اس چیست؟
ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس یک بیماری عصبی فلج کننده مغز و نخاع است. در این بیماری در ارتباط بین مغز و دیگر اندام‌های بدن اختلال ایجاد میشود و آن هم به این دلیل که سیستم ایمنی بدن، به غلاف مخافظ بافت عصبی حمله می‌کند و موجب این اختلال میشود.
در نهایت به خاطر این بیماری، ممکن است اعصاب به صورت موقت یا دائمی آسیب ببیند. ام اس یک بیماری پیچیده و غیرقابل پیش بینی است که افراد مختلف را به روش‌های مختلف تحت تاثیر قرار می‌دهد و دامنه بروز اختلالات وسیعی دارد.
بهتر است بدانید علت بیماری ام اس ناشناخته است، اما اعتقاد بر این است که تحت تأثیر عوامل ژنتیکی و محیطی بروز پیدا می‌کند. این بیماری در زنان شایع‌تر از مردان است و معمولاً بین 20 تا 50 سالگی افراد به این بیماری دچار می‌شوند.
بر اساس الگوی علائم و پیشرفت، بیماری ام اس در چهار نوع وجود دارد:
ام اس عود کننده- فروکش کننده (RRMS): شایع‌ترین نوع بیماری ام اس است که حدود 85 درصد از افراد مبتلا به ام اس را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در RRMS، افراد دوره‌هایی از علائم جدید یا بدتر (عود) را تجربه می‌کنند و پس از آن دوره‌هایی از بهبودی نسبی یا کامل رخ می‌دهد. فراوانی و شدت عود این نوع بیماری و بهبودی از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
ام اس پیشرونده ثانویه (SPMS): یکی دیگر از انواع بیماری ام اس که در برخی از افراد مبتلا به RRMS ایجاد میشود. بهتر است بدانید در SPMS، افراد در طول زمان، هم بازگشت بیماری و بهبودی گاه به گاه و یا بدتر شدن علائم را تجربه می‌کنند. تشخیص انتقال از RRMS به SPMS دشوار است و ممکن است سال‌ها طول بکشد.
ام اس پیشرونده اولیه (PPMS): این یک نوع نادر از بیماری ام اس است که حدود 10 درصد از افراد مبتلا به این بیماری را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در PPMS، افراد از شروع علائم، بدون هیچ گونه عود بیماری یا تجربه بهبودی، کاهش مداوم عملکرد را تجربه می‌کنند. سرعت پیشرفت در افراد مختلف نیز متفاوت است.
ام اس پیشرونده عود کننده (PRMS): یکی دیگر شاخه‌های بسیار نادر از بیماری ام اس است که حدود 5 درصد از افراد مبتلا را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در PRMS، افراد از شروع علائم، با عود و بهبودی گاه به گاه، کاهش عملکرد ثابتی را تجربه می‌کنند. بازگشت‌های درگیر کننده بیماری شدیدتر هستند و کمتر به درمان پاسخ می‌دهند.
علائم بیماری ام اس چیست؟
علائم بیماری ms بستگی به این دارد که کدام قسمت از دستگاه عصبی مرکزی (CNS) تحت تاثیر قرار گرفته و چه میزان آسیب دیده است. برخی از علائم شایع بیماری مالتیپل اسکلروزیس که باید آنها را بشناسید عبارتند از:
- خستگی: احساس خستگی یا ضعف، به ویژه در بعد از ظهر یا بعد از فعالیت بدنی یا ذهنی.
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن: از دست دادن حس یا احساس سوزن سوزن شدن در قسمت‌های مختلف بدن مانند صورت، بازوها و پاها.
- مشکلات بینایی: تاری دید، دوبینی، درد چشم، یا از دست دادن بینایی در یک یا هر دو چشم.
- ضعف یا اسپاستیسیته عضلانی: مشکل در حرکت یا کنترل برخی عضلات که منجر به سفتی، اسپاسم، لرزش یا مشکلات هماهنگی میشود.
- درد: احساس درد حاد یا مزمن در قسمت‌های مختلف بدن مانند سر، گردن، پشت یا اندام‌ها.
- مشکلات شناختی: مشکل در حافظه، توجه، تمرکز، استدلال یا حل مسئله.
- مشکلات عاطفی: داشتن نوسانات خلقی، افسردگی، اضطراب، تحریک پذیری یا استرس.
- مشکلات مثانه یا روده: مشکل در تخلیه یا کنترل مثانه یا روده که منجر به فوریت، تکرار، بی اختیاری یا یبوست میشود.
- مشکلات جنسی: کاهش میل یا عملکرد جنسی به دلیل عوامل فیزیکی یا روانی.
- حساسیت به گرما: بدتر شدن علائم در مواجهه با گرما یا رطوبت.
بهتر است به این نکته توجه داشته باشید که علائم بیماری ام اس می‌تواند از نظر شدت و مدت متفاوت باشد. برخی از افراد ممکن است علائم خفیفی داشته باشند که با فعالیت‌های روزانه آنها تداخل نداشته باشد، در حالی که برخی دیگر ممکن است علائم شدیدی داشته باشند که کیفیت زندگی آنها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم همچنین می‌توانند در طول زمان با پیشرفت بیماری تغییر کنند.
عوارض بیماری ام اس چیست؟
بیماری مالتیپل اسکلروزیس می‌تواند عوارض مختلفی ایجاد کند که هرکدام جنبه‌های حیاتی مختلف سلامت و رفاه فرد را تحت تاثیر قرار دهد. اگر می‌خواهید برخی عوارض احتمالی این بیماری را بیشتر بشناسید، در ادامه آنها به صورت کامل برای شما توضیح می‌دهیم:
1- تشدید عفونت‌ها
افراد مبتلا به بیماری ام اس، به دلیل ضعف سیستم ایمنی یا کاهش تحرک در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت هستند. عفونت‌های رایج عبارتند از عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs)، عفونت‌های تنفسی (مانند ذات‌الریه)، عفونت‌های پوستی (مانند سلولیت) و عفونت‌های قارچی (مانند برفک).
2- پوکی استخوان
پوکی استخوان یکی دیگر از عوارض مهم بیماری MS است. وضعیتی که باعث ضعیف شدن و شکننده شدن استخوان‌ها میشود. این اتفاق به دلیل عواملی مانند کاهش فعالیت بدنی، کمبود ویتامین D، مصرف استروئیدها یا تغییرات هورمونی است. پوکی استخوان می‌تواند خطر شکستگی را افزایش دهد.
3- زخم های فشاری
زخم فشاری که به عنوان زخم بستر نیز شاخته میشود، یکی دیگر از عوارضی است که بیماران مبتلا به بیماری ام اس به آن دچار می‌شوند. ممکن است به دلیل کاهش تحرک یا احساس، زخم فشاری بروز پیدا کند.
زخم های فشاری زخم هایی هستند که زمانی ایجاد می‌شوند که پوست و بافت زیرین در اثر فشار یا اصطکاک طولانی مدت آسیب ببینند. بهتر است بدانید زخم فشاری می‌تواند باعث درد، عفونت و آسیب بافتی شود.
4- افسردگی
افراد مبتلا به بیماری ام اس، در معرض خطر جدی برای ابتلا به افسردگی قرار دارند. یک اختلال خلقی که باعث غم و اندوه مداوم، ناامیدی و از دست دادن علاقه میشود. افسردگی می‌تواند بر افکار، احساسات، رفتار و سلامت جسمانی فرد تأثیر بگذارد.
5- اضطراب
خطر دیگری که بیماران مبتلا به ms را تهدید می‌کند، اضطراب است. یک اختلال روانی که باعث ترس بیش از حد، عصبی بودن یا نگرانی میشود. اضطراب می‌تواند بر افکار، احساسات، رفتار و سلامت جسمانی فرد تأثیر بگذارد.
6- خودکشی
از دیگر خطرات بیماری مولتیپل اسکلروزیس داشتن افکار خودکشی است. خودکشی تحت تأثیر عواملی مانند افسردگی، اضطراب، ناامیدی، درد یا انزوای اجتماعی بروز پیدا می‌کند. با کمک گرفتن از یک متخصص سلامت روان یا یک شبکه پشتیبانی میتوان از خودکشی جلوگیری کرد.
درمان بیماری ام اس چیست؟
با توجه به پیشرفت روزافزون علم، اما هنوز هیچ درمانی برای بیماری ام اس پیدا نشده. با این حال بهتر است بدانید درمان‌هایی وجود دارد که می‌تواند به مدیریت علائم و کاهش فراوانی و شدت عود بیماری کمک کنند.
درمان بیماری ms به نوع و مرحله بیماری، علائم و عوارض آن بستگی دارد. برخی از درمان‌های رایج برای بیماری ام اس عبارتند از:
درمان‌های اصلاح‌کننده بیماری (DMTs): اینها داروهایی هستند که با کاهش التهاب و آسیب به میلین و رشته‌های عصبی، دوره بیماری ام‌اس را اصلاح می‌کنند. DMT ها را میتوان به صورت خوراکی، تزریقی یا انفوزیونی تجویز کرد. برخی از نمونه‌های DMT اینترفرون‌ها (مانند آوونکس یا ربیف)، گلاتیرامر استات (کوپاکسون)، فینگولیمود (گیلنیا)، دی‌متیل فومارات (تکفیدرا)، ناتالیزوماب (تیسابری)، آلمتوزوماب (Lemtrada)، اوکرلیزوماب (Oclavend) ).
درمان‌های علامتی: اینها داروهایی هستند که با هدف تسکین علائم خاص بیماری ام اس، مانند مسکن‌ها (مانند ایبوپروفن یا استامینوفن)، شل کننده‌های عضلانی (مانند باکلوفن یا تیزانیدین)، داروهای ضد افسردگی (مانند فلوکستین یا سرترالین)، داروهای ضد تشنج، مانند (گاباپنتین یا پره گابالین)، ضد اسپاسم (مانند اکسی بوتینین یا تولترودین)، یا استروئیدها (مانند متیل پردنیزولون یا پردنیزون).
توانبخشی: این فرآیندی است که هدف آن بهبود عملکرد و کیفیت زندگی افراد مبتلا به بیماری ms با رفع نیازهای جسمی، روانی و اجتماعی آنهاست. توانبخشی می‌تواند شامل متخصصان و خدمات مختلفی باشد، مانند فیزیوتراپی (برای بهبود تحرک و قدرت)، کاردرمانی (برای بهبود فعالیت‌های روزانه و استقلال)، گفتار درمانی (به منظور بهبود ارتباطات و بلع)، شناخت درمانی (برای بهبود حافظه و تفکر)، درمان روانشناختی (برای بهبود خلق و خو و مهارت‌های مقابله‌ای)، یا کار اجتماعی (برای ارائه پشتیبانی و منابع).
تغییرات سبک زندگی: اینها تغییراتی هستند که افراد مبتلا به این بیماری می‌توانند در عادات و رفتارهای خود ایجاد کنند تا سلامت و رفاه خود را افزایش دهند. تغییرات سبک زندگی می‌تواند شامل خوردن یک رژیم غذایی متعادل (برای تامین تغذیه کافی و جلوگیری از افزایش وزن)، ورزش منظم (برای حفظ تناسب اندام و جلوگیری از تحلیل عضلات)، ترک سیگار (برای کاهش التهاب و بهبود جریان خون).
چگونه بیماری ام اس را مدیریت کنیم؟
بهتر است بدانید که مولتیپل اسکلروزیس یک بیماری مادام العمر است که نیاز به مدیریت و مراقبت مداوم دارد. افراد مبتلا به این نوع بیماری، می‌توانند گام‌های مختلفی را برای مدیریت موثر وضعیت خود بردارند و با بیماری ام اس زندگی مناسبی را تجربه کنند. برخی از نکات برای مدیریت بیماری ام اس عبارتند از:
دنبال کردن برنامه درمانی
مهم است که برنامه درمانی طبق تجویز پزشک به خوبی و به صورت کامل دنبال شود. این برنامه شامل مصرف داروها طبق دستور و شرکت در قرار ملاقات و پیروی از برنامه توانبخشی است. همچنین باید هرگونه تغییر در علائم، عوارض جانبی یا نگرانی خود را به پزشک خود گزارش دهند.
کنترل کردن وضعیت
داشتن نظارت منظم بر وضعیت و پیگیری علائم، عود، داروها و نتایج آزمایش بسیار مفید است. بهتر است از یک دفترچه خاطرات، یک تقویم، یک برنامه یا یک دستگاه برای ضبط داده‌ها استفاده شود. این کار می‌تواند کمک کند هر گونه الگو، محرک یا بهبود وضعیت، شناسایی شوند.
شناخت بیماری ام اس
یادگیری هرچه بیشتر در مورد بیماری ام اس و نحوه تأثیر آن برای هر فرد مبتلا به این بیماری بسیار مفید است. خواندن کتاب، مقالات، وبلاگ‌ها یا خبرنامه‌ها در مورد بیماری ام اس بسیار آموزنده هستند. همچنین بهتر است این افراد در کارگاه، وبینارها یا رویدادهایی شرکت کنند که اطلاعات و منابعی در مورد این بیماری را ارائه می‌دهند.
