تروما اصطلاحی است که به تأثیرات عاطفی و فیزیکی ناشی از تجربه یا مشاهده یک رویداد ناراحت کننده یا تهدید کننده زندگی اشاره دارد. روان زخم یا تروما می‌تواند هر کسی را بدون در نظر گرفتن سن، جنسیت یا پیشینه تحت تاثیر قرار دهد و به راحتی بر سلامت روانی و جسمی افراد و همچنین روابط، کار و عملکرد روزانه آنها تأثیر می‌گذارد.
در این مطلب از مجله آنلاین سلامت باشیم توضیح خواهیم داد که تروما چیست، چه چیزی باعث آن میشود و چه علائمی دارد، و چگونه درمان میشود.
تروما چیست؟
تروما ناشی از یک اتفاق ناخوشایند و شکه کننده است که کل زندگی فرد آسیب دیده را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این اتفاق می‌تواند یک حمله فیزیکی یا یک تصادف یا حتی جدایی عاطفی در هر دوره‌ای از زندگی باشد که تبدیل به وحشت در روان فرد میشود و تممام جنبه‌های زندگی را تحت کنترل می‌گیرد.
فردی که دچار تروما شده است؛ در تمام موقعیت‌های خود هیچ احساس امنیتی نمی‌کند و با کوچکترین اتفاق ناخوشاندی دچاری آسیب روانی میشود. در این شرایط فرد دچار عدم احاساس آرامش شده و استرس زیادی را در درون خود حمل می‌کند.
بهتر است بدانید که به تروما روان زخم نیز گفته میشود که ناپیدا است و بدون هیچ نشانی از عامل درد، همانند یک زخم بسیار عمیق روان فرد را به هم می‌ریزد و در نتیجه، باعث فشار روحی روانی شدیدی میشود که کل زندگی را مختل می‌کند.
شرایط فرد تروماتیزه شده به نحوی است که نمی‌تواند آرامش روانی را حتی تشخیص دهد و ممکن است در هر موقعیتی، حتی در کنار خوانواده و دوستان نیز دچار ترس شود. تروما نتیجه یک شوک روانی سنگین و فوق استرس‌زای حل نشده است.
اتفاقات فیزیکی و روانی که فرد را مستقیم مورد هدف قرار داده‌اند، تنها عاملین تروما نیستند، بلکه تماشای اخبار، دیدن اتفاقات ناخوشایند در فضای مجازی و شنیدن خبر بد نیز می‌توانند عاملی برای ایجاد تروما در فرد باشند.
چه چیزی باعث تروما میشود؟
برای این که عواملی که باعث تولید این آسیب روحی روانی می‌شوند را بیشتر بشناسید، بهتر است به این نکته توجه داشته باشید که تروما می‌تواند ناشی از حوادث مختلفی باشد که یا طاقت فرسا و ترسناک هستند یا مضر و منفی تلقی می‌شوند. چند نمونه از حوادث آسیب‌زا عبارتند از:
- بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل، آتش سوزی یا طوفان
- حوادثی مانند تصادف اتومبیل، سقوط یا انفجار
- خشونت‌هایی مانند حمله، سرقت، تجاوز جنسی، یا جنگ
- آزارهایی مانند سوء استفاده فیزیکی، جنسی، عاطفی یا بی توجهی
- از دست دادن مانند مرگ یکی از عزیزان، طلاق، یا جدایی
- بیماری‌هایی مانند سرطان، سکته مغزی
- تروریسم مانند بمب گذاری، تیراندازی، یا هواپیماربایی
همه کسانی که یک رویداد آسیب زا را تجربه می‌کنند دچار تروما نمی‌شوند. برخی از عواملی که ممکن است بر نحوه واکنش یک فرد به یک رویداد آسیب زا تأثیر بگذارند عبارتند از:
- شدت و مدت رویداد
- نزدیکی و مشارکت در رویداد
- سطح کنترل و پیش بینی پذیری رویداد
- در دسترس بودن پشتیبانی و منابع پس از رویداد
- تاریخچه شخصی و ویژگی‌های فرد
همچنین برخی از افراد ممکن است به دلایل زیر در معرض آسیب‌پذیری بیشتری باشند:
- داشتن یک بیماری روانی از قبل مانند افسردگی، اضطراب، یا اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
- داشتن سابقه تروما یا سوء استفاده قبلی
- داشتن سابقه خانوادگی تروما یا بیماری روانی
- نداشتن حمایت اجتماعی یا مهارت‌های مقابله‌ای
- داشتن عزت نفس یا احساس هویت پایین
علائم تروما چیست؟
تروما می‌تواند بر افکار، احساسات، رفتارها و احساسات فیزیکی فرد تأثیر بگذارد. علائم تروما ممکن است بسته به نوع و شدت تروما، شخصیت فرد و شیوه مقابله، و زمان سپری شده از رویداد آسیب‌زا متفاوت باشد. برخی از علائم رایج تروما عبارتند از:
علائم عاطفی تروما
- شوک، انکار، یا ناباوری
- ترس، اضطراب یا وحشت
- عصبانیت، تحریک پذیری، یا رنجش
- احساس گناه، شرمساری یا سرزنش خود
- غم، اندوه، یا افسردگی
- بی حسی، پوچی، یا جداشدگی
- گیجی، مشکل در تمرکز، یا مشکلات حافظه
علائم رفتاری تروما
- اجتناب از یادآوری تروما مانند مکان‌ها، افراد یا فعالیت‌ها
- گوشه گیری از دیگران یا کناره گیری از فعالیت‌های اجتماعی
- تغییر در اشتها یا الگوهای خواب
- افزایش مصرف الکل، مواد مخدر، یا مواد دیگر
- پرخاشگری، خشونت، یا تکانشگری
- افکار خودکشی یا اعمال خودکشی
علائم فیزیکی تروما
- سردرد، معده درد یا تنش عضلانی
- خستگی، ضعف یا فرسودگی
- تهوع، استفراغ، یا اسهال
- تعریق، لرزیدن یا لرزش
- ضربان قلب سریع، درد قفسه سینه، یا مشکلات تنفسی
- سرگیجه، غش، یا از دست دادن هوشیاری
علائم شناختی تروما
- فلاش بک یا خاطرات سرزده از تروما
- کابوس یا رویاهای بد در مورد ضربه
- گسستگی یا احساس عدم ارتباط با واقعیت
- هوشیاری بیش از حد یا دائماً هوشیار بودن و در حاشیه بودن
- بیش از حد برانگیختگی یا به راحتی مبهوت یا ترسیده شدن
- باورهای منفی در مورد خود، دیگران یا جهان
تروما چگونه درمان میشود؟
روان زخم یا تروما را میتوان با روش‌های مختلفی درمان کرد که هدف آن کاهش علائم و بهبود عملکرد و رفاه فرد است. برخی از این روش‌ها عبارتند از:
درمان تروما با روان درمانی
نوعی مشاوره است که شامل صحبت با یک متخصص آموزش دیده میشود که می‌تواند به شما در درک و مقابله با تروما کمک کند. روان درمانی می‌تواند به شما کمک کند:
- تجربه آسیب‌زا خود را پردازش و معنا کنید
- افکار و باورهای منفی را شناسایی و به چالش بکشید
- احساسات خود را ابراز و تنظیم کنید
- مهارت‌های مقابله و تاب آوری را توسعه دهید
- عزت نفس و اعتماد به نفس خود را افزایش دهید
- روابط و ارتباطات خود را بهبود بخشید
انواع مختلفی از روان درمانی وجود دارد که می‌تواند برای درمان تروما استفاده شود. برخی از موثرترین آنها عبارتند از:
- درمان شناختی-رفتاری (CBT): این یک نوع درمان است که بر تغییر طرز فکر و رفتار شما در رابطه با آسیب‌های روانی تمرکز دارد. CBT می‌تواند کمک کند افکار تحریف شده‌ای که باعث ناراحتی شما میشود را شناسایی و اصلاح کنید و آنها را با افکار واقعی‌تر و مثبت جایگزین کنید. CBT همچنین می‌تواند به شما کمک کند با یادآوری ترومای خود به روشی ایمن و کنترل شده مقابله کنید و به تدریج خود را در معرض یادآوری ترومای خود قرار دهید تا زمانی که کمتر از آن ترسید یا آزارتان ندهد.
- حساسیت زدایی و پردازش مجدد حرکات چشم (EMDR): این نوعی درمان است که از حرکات چشم یا سایر اشکال تحریک برای کمک به پردازش خاطرات آسیب زا استفاده می‌کند. EMDR می‌تواند به شما کمک کند تا شدت و فرکانس فلاش بک‌ها و کابوس‌های خود را کاهش دهید و به شما امکان می‌دهد به ترومای خود دسترسی داشته باشید و به روشی جدید پردازش مجدد کنید.
- قرار گرفتن در معرض طولانی مدت (PE): این یک نوع درمان است که شامل قرار گرفتن مکرر در معرض خاطرات یا موقعیت‌های آسیب زا است تا زمانی که از آنها کمتر مضطرب یا مضطرب شوید.
- روایت درمانی: این یک نوع درمان است که کمک می‌کند داستانی منسجم و معنادار از زندگی خود بسازید که شامل تجربه آسیب‌زا است. روایت درمانی می‌تواند به شما کمک کند پیام‌های منفی را که از ترومای خود درونی کرده‌اید شناسایی و به چالش بکشید و آنها را با پیام‌های قدرتمندتر و مثبت‌تر جایگزین کنید. روایت درمانی همچنین می‌تواند به شما کمک کند تا با ارزش‌ها، اهداف و نقاط قوت خود ارتباط برقرار کنید.
روان درمانی می‌تواند به صورت فردی، گروهی یا با اعضای خانواده انجام شود. همچنین مدت و دفعات روان درمانی ممکن است بسته به نیازها و ترجیحات شما متفاوت باشد.
درمان تروما با دارو
نوعی دیگر از روش درمان تروما که شامل مصرف داروهای تجویز شده است که می‌تواند به فردی که به روان زخم دچار شده؛ در مدیریت برخی از علائم تروما کمک کند. دران با دارو می‌تواند به کسی که آسیب روانی دیده کمک کند:
- کاهش اضطراب، افسردگی یا بی خوابی
- تثبیت کردن خلق و خو یا احساسات
- کاهش دادن فلاش بک یا کابوس
- بهبود بخشیدن به تمرکز یا حافظه
انواع مختلفی از داروها برای درمان تروما وجود دارد. برخی از رایج‌ترین آنها عبارتند از:
- داروهای ضد افسردگی: اینها داروهایی هستند که می‌توانند به تعادل مواد شیمیایی در مغز کمک کنند که بر خلق و خو و احساسات تأثیر می‌گذارد. برخی از نمونه مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) مانند فلوکستین، سرترالین یا پاروکستین هستند. مهارکننده‌های بازجذب سروتونین- نوراپی نفرین (SNRIs) مانند ونلافاکسین یا دولوکستین. یا داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای (TCAs) مانند آمی تریپتیلین یا ایمی پرامین.
- داروهای ضد اضطراب: اینها داروهایی هستند که می‌توانند به کاهش عصبی بودن، نگرانی یا ترس کمک کنند. برخی از نمونه‌ها بنزودیازپین‌ها مانند دیازپام، آلپرازولام یا لورازپام یا بوسپیرون هستند.
- تثبیت کننده‌های خلق و خو: اینها داروهایی هستند که می‌توانند به جلوگیری از نوسانات خلقی یا احساسات شدید کمک کنند. برخی از نمونه‌ها لیتیوم، والپروات یا لاموتریژین هستند.
- داروهای ضد روان پریشی: اینها داروهایی هستند که می‌توانند به کاهش توهم، هذیان، یا پارانویا کمک کنند. برخی از آنها ریسپریدون، اولانزاپین یا کوتیاپین هستند.
میتوان دارو را به همراه روان درمانی مصرف کرد. نوع، دوز و مدت مصرف دارو ممکن است بسته به علائم، سابقه پزشکی و پاسخ به درمان متفاوت باشد.
دارو باید توسط یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی تجویز شود که می‌تواند پیشرفت آسیب روانی تروما را کنترل کند و مقدار درمان را در صورت نیاز تنظیم کند.
درمان‌های جایگزین برای تروما
برخی دیگر از روش‌های درمان تروما اشکالی از درمان هستند که شامل استفاده از روش‌های غیر متعارف برای افزایش رفاه و بهبودی از تروما می‌شوند. درمان‌های جایگزین می‌تواند کمک کنند تا:
- بدن و ذهن خود را آرام کنید
- تنش و استرس را رها کنید
- خود را خلاقانه بیان کنید
- با طبیعت یا معنویت ارتباط برقرار کنید
بهتر است بدانید که انواع مختلفی از درمان‌های جایگزین وجود دارد که می‌توانند برای درمان تروما استفاده شوند. برخی از محبوب‌ترین آنها عبارتند از:
- یوگا: این تمرینی است که شامل حالات فیزیکی، تمرینات تنفسی و مدیتیشن برای ارتقای هماهنگی بین بدن، ذهن و روح است. یوگا می‌تواند به شما در بهبود انعطاف پذیری، قدرت، تعادل و وضعیت بدن کمک کند. کاهش فشار خون، ضربان قلب و سطح کورتیزول؛ سطح اندورفین، سروتونین و دوپامین خود را افزایش دهید. و آگاهی، تمرکز و آرامش خود را افزایش دهید.
- طب سوزنی: این تکنیکی است که شامل قرار دادن سوزن‌های نازک در نقاط خاصی از بدن برای تحریک جریان انرژی یا چی است. طب سوزنی می‌تواند به شما در تسکین درد، التهاب یا اسپاسم عضلانی کمک کند. هورمون‌ها، سیستم ایمنی و سیستم عصبی خود را تنظیم کنید. و احساسات، خلق و خو و خواب خود را متعادل کنید.
- ماساژ: این تکنیکی است که شامل اعمال فشار، اصطکاک یا لرزش به عضلات و بافت‌های نرم برای بهبود گردش خون، تخلیه لنفاوی و عملکرد عصبی میشود. ماساژ می‌تواند به شما کمک کند عضلات خود را آرام کنید، عضلات خود را شل کنید، استرس خود را کاهش دهید، خلق و خوی خود را بهبود بخشید و بهبودی خود را تقویت کنید.
- هنر درمانی: این تکنیکی است که شامل استفاده از اشکال مختلف هنر مانند نقاشی، طراحی، مجسمه سازی یا کلاژ برای بیان احساسات و عواطف میشود. هنر درمانی می‌تواند کمک کند آسیب‌های خود را کشف و پردازش کنید، خلاقیت و عزت نفس خود را افزایش دهید و مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی خود را بهبود بخشید.
- موسیقی درمانی: این تکنیکی است که شامل استفاده از موسیقی مانند گوش دادن، آواز خواندن، نواختن یا آهنگسازی برای بهبود سلامت جسمی، ذهنی و عاطفی شماست. موسیقی درمانی می‌تواند به شما در کاهش اضطراب، افسردگی یا درد کمک کند. حافظه، توجه یا شناخت خود را بهبود بخشید. و مغز و بدن خود را تحریک کنید.
- درمان به کمک حیوانات: این تکنیکی است که شامل تعامل با حیواناتی مانند سگ، گربه، اسب یا دلفین برای بهبود سلامت و شادی شماست. درمان با کمک حیوانات می‌تواند به شما در کاهش فشار خون، ضربان قلب و سطح کورتیزول کمک کند. سطح اکسی توسین، سروتونین و دوپامین خود را افزایش دهید. و مهارت های اجتماعی، همدلی و اعتماد خود را افزایش دهید.
چگونه با تروما کنار بیاییم؟
تروما وضعیتی است که می‌تواند یک تجربه چالش برانگیز و طاقت فرسا باشد که می‌تواند زندگی را از طرق مختلف تحت تاثیر قرار دهد. با این حال، کارهایی وجود دارد که میتوان برای مقابله با تروما و بهبودی از اثرات آن انجام داد. برخی از این موارد عبارتند از:
به دنبال کمک حرفه‌ای باشید
اگر با علائم تروما دست و پنجه نرم می‌کنید یا با یک اختلال مرتبط با تروما مواجه هستید، باید از یک روانشناس یا روانکاو حرفه‌ای کمک بگیرید که می‌تواند درمان و حمایت مناسب را به شما ارائه دهد.
به این نکته توجه داشته باشید که مجبور نیستید به تنهایی با تروما کنار بیایید. منابع و خدمات زیادی برای کمک به بهبودی و بهبودی در دسترس هستند.
مراقب خود باشید
تروما می‌تواند بر سلامت جسمی و روانی شما تأثیر بگذارد. بنابراین باید با پیروی از یک سبک زندگی سالم از خود مراقبت کنید. شما باید وعده‌های غذایی متعادل بخورید، مقدار زیادی آب بنوشید، به اندازه کافی بخوابید، به طور منظم ورزش کنید، از الکل، مواد مخدر یا سایر مواد اجتناب کنید و تکنیک‌های آرامش بخشی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن یا یوگا را تمرین کنید.
صبور باشید
تروما می‌تواند هر فردی را به طور متفاوتی تحت تاثیر قرار دهد و هیچ راه درست یا غلطی برای کنار آمدن با آن وجود ندارد. شما نباید خود را با دیگران مقایسه کنید یا خودتان را برای احساس یا واکنش خود قضاوت کنید.
همچنین نباید از خود انتظار داشته باشید که به سرعت یا به طور کامل بهبود پیدا کنید. بهبودی تروما فرآیندی است که به زمان و تلاش نیاز دارد. شما باید با خود صبور باشید و هر قدم کوچکی را که به سمت درمان بردارید جشن بگیرید.
به دنبال معنا و هدف باشید
ضربه شدید به روان می‌تواند حس معنا و هدف زندگی را متزلزل کند. ممکن است بپرسید که چرا این رویداد آسیب‌زا برای شما اتفاق افتاده است یا زندگی چه فایده‌ای دارد.
با این حال، می‌توانید با تأمل در مورد اینکه چگونه شما را برای بهتر شدن یا بدتر شدن تغییر داده است، معنا و هدف را در تروما بیابید. چگونه درس‌ها یا مهارت‌های ارزشمندی را به شما آموخته است.
چگونه الهام بخش شما برای کمک به دیگران یا ایجاد تفاوت با آنها شده است. یا اینکه چگونه شما را به چیزی بزرگتر از خودتان مانند طبیعت یا معنویت مرتبط کرده است.
چگونه از تروما جلوگیری کنیم؟
پیشگیری از تروما بشیار دشوار است، زیرا اغلب بروز این آسیب روانی غیر قابل پیش بینی و اجتناب ناپذیر است. با این حال، کارهایی وجود دارد که میتوان برای کاهش خطر تجربه یا ایجاد تروما انجام داد. برخی از این موارد عبارتند از:
- از قرار گرفتن در معرض رویدادهای آسیب زا بالقوه اجتناب کنید. باید در صورت امکان، از موقعیت‌هایی که ممکن است شما را در معرض خشونت، سوء استفاده، تصادفات، بلایا قرار دهد، اجتناب کنید.
- همچنین باید قرار گرفتن در معرض پوشش رسانه‌ای یا تصاویری از رویدادهای آسیب‌زا که ممکن است باعث تحریک یا آسیب مجدد شود را محدود کنید.
- بهتر است مهارت‌های مقابله‌ای خود را تقویت کنید و مهارت‌های مقابله ای موثری را توسعه دهید و تمرین کنید که می‌تواند به شما در مقابله با استرس، ناملایمات یا چالش‌ها کمک کند.
- شما باید بیاموزید که چگونه احساسات خود را شناسایی کرده و ابراز کنید، نیازها و مرزهای خود را بیان کنید، مشکلات را حل کنید، درگیری‌ها را مدیریت کنید و در صورت نیاز به دنبال کمک باشید. همچنین باید نگرش های مثبتی مانند خوش بینی، قدردانی یا امید را در خود پرورش دهید.
- بهتر است بدانید که برای جلوگیری از تروما، باید انعطاف پذیری خود را بشناسید و حفظ کنید، که توانایی شما برای پس زدن از موقعیت‌های دشوار است.
- به همین دلیل باید روی نقاط قوت و دستاوردهای خود تمرکز کنید، اهداف واقع بینانه و معنادار تعیین کنید، با تغییرات سازگار شوید، از اشتباهات خود درس بگیرید و از تجربیات خود رشد کنید. همچنین باید با مراقبت از خود، پذیرش خود و مهربانی با خود، عزت نفس و اعتماد به نفس خود را تقویت کنید.
- این نکته بسیار مهم است که اگر در معرض یک رویداد آسیب‌زا هستید یا علائم تروما دارید، باید از یک روانشناس یا روانکاو کمک حرفه ای بگیرید که می تواند نحوه درمان و حمایت مناسب را به شما ارائه دهد.
شما نباید در جستجوی کمک تردید یا تأخیر داشته باشید زیرا مداخله زودهنگام می‌تواند از پیشرفت یا بدتر شدن تروما جلوگیری کند.
سخن آخر
تروما یک بیماری شایع و جدی است که می‌تواند هر کسی را که یک رویداد ناراحت کننده یا تهدید کننده زندگی را تجربه کرده یا شاهد آن بوده را، تحت تاثیر قرار دهد. تروما یا روان زخم می‌تواند بر سلامت روانی و جسمی افراد و همچنین روابط، کار و عملکرد روزانه آنها تأثیر بگذارد. با این حال، تروما را میتوان با روش‌های مختلفی درمان کرد که هدف آن کاهش علائم و بهبود رفاه فرد است. همچنین میتوان با پرهیز از قرار گرفتن در معرض رویدادهای آسیب‌زا، تقویت مهارت‌های مقابله، تقویت انعطاف‌پذیری، گسترش شبکه پشتیبانی و جستجوی کمک حرفه‌ای از این آسیب روانی خطرناک پیشگیری کرد.
